Bölgesel Ekonomik Entegrasyonlar

Belirli bir bölgede ülkelerin iş birliği yaparak ekonomik refahı artırma çabaları, bölgesel ekonomik entegrasyonların temelini oluşturur. Bu süreç, yalnızca ticaret engellerini kaldırmayı değil, aynı zamanda ülkeler arasındaki ekonomik, sosyal ve kültürel bağları güçlendirmeyi hedefler.

 

Ekonomik Entegrasyon Tanımı ve Amacı

Ekonomik entegrasyonlar, belirli bir coğrafi alanda bulunan ülkelerin bir araya gelerek dış ticaret önündeki engelleri kaldırarak bölge özelinde refah artışı çalışmaları olarak adlandırılır.

Tek başına rekabet edebilmenin güç olduğunu gören ülkeler, bölgesel bloklar oluşturarak kendi bulundukları bölgede tek bir pazar oluşturmaya, ortak hukuki ve sosyal sistemler kurmaya çalışmaktadırlar. Ekonomik yakınlığın yanı sıra sosyo‐ kültürel bağların yakınlığı da önemli bir unsurdur.

Ekonomik entegrasyonların farklı seviyeleri ve şekilleri vardır ve ekonomik entegrasyon türleri dört ana başlıkta incelenebilir:

Serbest Ticaret Bölgesi (STB): Ülkelerin birbirleri ile ticaretinde tarifeleri ve kısıtlamaları kaldırarak ticaretin önündeki engelleri ortadan kaldırmasıdır.

Gümrük Birliği (GB): Serbest ticaret bölgesine ek olarak, üyeler ortak bir dış ticaret politikası benimser ve dışarıdan gelen mallara karşı ortak bir gümrük tarifesi uygular.

Ortak Pazar (OP): Ülkeler, serbest ticaret ve gümrük birliği ilkelerinin ötesinde, iş gücü, sermaye ve hizmetlerin serbest dolaşımını sağlar.

Ekonomik ve Parasal Birlik (EPB): Ortak para birliği ve ortak ekonomi politikalarının oluşturulması ile üyeler arasındaki ekonomik entegrasyonun en yüksek seviyesine ulaşılır.

 

Entegrasyonu Sağlayan Koşullar

Uluslararası ekonomik bütünleşmelerin sağlanabilirliği açısından ülkeler arasında beş önemli yakınlık bulunması gerekmektedir.

Bunlar; coğrafi açıdan yakınlık, siyasal açıdan yakınlık, ekonomik gelişme düzeyleri açısından yakınlık veya ekonomik gelişmişlikte homojenite, uygulanan ekonomik sistemde benzerlik ve sosyo‐kültürel bağların yakınlığı şeklinde sıralanabilir.

Coğrafi açıdan yakınlık, ülkelerin bulunduğu coğrafyadaki bölge ülkelerine yönelik ticaret politikaları üretmesi ve komşu ülkeleri esas alan ve kurumlararası sağlıklı koordinasyonla yürütülen bir dış ticaret stratejisi takip etmesi ile mümkündür. Bugün, dünya geneline baktığımızda, bölgesel entegrasyonların ve dolayısıyla komşu ülkelerle ticaretin hızla geliştiğine ve ülkelerin bu yönde bir politika izlediklerine tanık olmaktayız.

Siyasal açıdan yakınlık, devletler arasında ikili ekonomik ilişkilerin geliştirilmesinde “hukuki altyapının” tesis edilmesini önemli kılmaktadır. İlişkilerin hukuki zeminini hazırlayan en önemli anlaşmalar;

1.         Ticaret Anlaşması

2.         Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşması (ÇVÖA)

3.         Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Koruması Anlaşması (YKTKA)

olarak sıralanabilir.

Ekonomik entegrasyon örnekleri arasında Avrupa Birliği (AB), Kuzey Amerika Serbest Ticaret Anlaşması (NAFTA) ve ASEAN gibi bölgesel oluşumlar sayılabilir.

Ekonomik gelişme düzeyleri açısından, entegrasyonun başarısı ülkelerin gelişmişlik düzeyine bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Benzer ekonomik yapıya sahip ülkeler arasında kurulacak olan entegrasyon daha başarılı olurken ekonomik yapıları farklı özellikler gösteren ülkeler arasında kurulan entegrasyonların başarı şansı daha sınırlıdır. Örneğin; gelişmiş ülkelerin gelişmiş ülkelerle, gelişmekte olan ülkelerin ise gelişmekte olan ülkelerle entegrasyona gitmeleri entegrasyonun başarı şansını arttırırken gelişmekte olan ülkelerin gelişmiş ülkelerle entegrasyona gitmeleri entegrasyonun başarısını sınırlandırmaktadır.

Uygulanan ekonomik sistemde benzerlik de ortak pazarın ötesinde para, maliye ve sosyo-ekonomik politikalar gibi başka enstrümanların da entegrasyonunu kapsamaktadır. Yani bu aşamaya geçilmiş olabilmesi için tek bir para ve bankacılık sistemi, ortak mali politikalar ve tüm birlik çapında ortak ekonomik politikaları belirleyecek ve uygulayacak uluslar üstü bir organ kurulmuş olması gerekmektedir.

 

Bölgesel Entegrasyonun Amaçları

Genel olarak entegrasyonun iki ana amacı bulunmaktadır. Birinci amacı, bütünü oluşturan parçaların refahını maksimize etmektir. İkinci amacı ise bütünü oluşturan parçalar arasındaki ticari anlaşmazlıkların barışçıl yollarla çözümlenmesi için gerekli ortamın hazırlanması, ortak bir konsensüsün sağlanmasıdır.

Literatürde entegrasyonun ana amaçlarını gerçekleştirebilme noktasında derecesine göre üç yöntemin‐aşamanın uygulanabilir olduğu dikkat çekmektedir.

 

1.        Mal ve hizmetlerin serbest dolaşımının sağlanması

2.        Üretim faktörlerinin serbest dolaşımının sağlanması

3.     Üye ülkelerin ekonomik politikalarının uyumlaştırılması şeklinde sıralanabilir. Bu yöntemler aynı zamanda entegrasyonun aşamaları olarak da tanımlanabilir.

 

Mal ve Hizmetlerin Serbest Dolaşımı

Serbest dış ticaret, tüketiciye çok daha fazla sayıda mal arasında en ucuzunu seçme imkânı sunarak tüketicinin ucuz ve kaliteli mal ve hizmet tüketme imkânına kavuşmasına ve bu yönüyle refahını en üst düzeye çıkarmasına katkıda bulunur.

 

Üretim Faktörlerinin Serbest Dolaşımı

Ekonomik entegrasyonun bir diğer temel ilkesi olan bu aşamada serbest dolaşım, emek ve sermayenin optimal dağılımına imkân sağlar. Buna göre iş gücü ve sermayenin verimli oldukları alanlara kaymaları, üretimde etkinliği ve verimliliği artırıcı rol oynar.

 

Üye Ülkelerin Ekonomik Politikalarının Uyumlaştırılması

Üye ülkeler arasında ticari anlaşmazlıkların kaldırılması ve barışçıl yollardan çözümü ekonomik entegrasyonun ikinci ana amacıdır ve bu amaç da politika uyumlaştırması olarak tanımlanır.

Devletin bir şekilde ekonomiye müdahalelerinin karma ekonomik sistem olarak tanımlandığı bir yapıda, entegrasyonun parçaları konumunda bulunan bireysel devletlerin izlediği politikalar da farklılık arz edebilmektedir. Dolayısıyla her bir devletin uyguladığı politikalar bütün içerisinde uyumlaştırılmazsa, tam entegrasyon gerçekleşemez.

 

Gelişmiş Ülkeler Arasında Entegrasyon Örnekleri

Günümüzde gelişmiş ülkeler arasındaki entegrasyon anlaşmalarına en uygun örnekler arasında, Avrupa Birliği ile Kuzey Amerika Serbest Ticaret Anlaşması gelmektedir.

Özellikle gelişmiş ülkeler arasındaki entegrasyonda, endüstriler‐arası ticaretten çok, endüstri‐içi ticaretin yaygın olarak görüldüğü dikkat çekerken burada eksik rekabet koşullarının yansımaları olarak fiyatların hem marjinal hem de ortalama maliyetlerin üzerinde yer alması ve ölçeğe göre artan getiri koşullarının varlığı, bu ülke grupları arasındaki entegrasyon uygulamalarının belirgin özelliklerindendir.

 

Az Gelişmiş veya Gelişmekte Olan Ülkeler Arasında Entegrasyon Örnekleri

Asya ve Latin Amerika’da bazı ülkeler, bölgesel ticari iş birliği anlaşmalarını planlama, uygulama ve geliştirme yönünde önemli mesafeler almışlardır. Gümrük birliği, serbest ticaret bölgesi ve diğer bölgesel ticaret anlaşmalarını uyarlamanın en önemli amaçları arasında bir tür merkez (gelişmiş ülkeler) ile çevre (gelişmekte olan ve/veya az gelişmiş ülkeler) arasında iki taraflı ticari ilişkilerin başlatılması ve incelenmesi bulunmaktadır.

Gelişmiş ülkeler dışında kalan ülkelerin temel ekonomik amaçlarının iktisadi kalkınma olduğu dikkate alınırsa, ekonomik bütünleşmelerin bu temel amaca hizmet edici nitelik taşıması önem arz eder. Diğer bir ifadeyle ekonomik entegrasyon teorisinin temel amacı olan statik karşılaştırmalı üstünlükler çerçevesinde, tam uzmanlaşma ve ticaretteki genişlemeye bağlı ikameci sanayileşme stratejisinin birlik içinde refah artışını sağlamaktan çok, ekonomik yapının sektörel bazda sanayileşmesi ve ekonomik kalkınmanın gerçekleştirilmesine yönelik olması gerektiği anlaşılmaktadır.

 

TradeAtlas ile Ekonomik Entegrasyona Güç Katın

TradeAtlas, ekonomik entegrasyonu sağlamada önemli yere sahiptir. Coğrafi açıdan yakınlık, ekonomik gelişme düzeyleri yakın olan ülke ithalatçılarına ve ihracatçılarına GTİP Kodu, Ürün Adı, İthalatçı veya İhracatçı ismini aratarak erişim sağlanabilir. TradeAtlas, şirketlerin aradıkları kriterler doğrultusunda potansiyel yeni müşterilere erişebilmesine katkı sağlamaktadır. Buraya tıklayarak siz de TradeAtlas’ı ücretsiz deneyebilirsiniz.

İhracat Bedellerinin Yurda Getirilmesi konusu hakkında detaylı bilgi almak için “İhracat Bedellerinin Yurda Getirilmesi” içeriğimizi inceleyebilirsiniz.