UNCTAD
2020 verilerine göre dünya ticaretinin %80’inden fazlası deniz yoluyla
gerçekleşmektedir. Malların sevkinde ise zaman ve nakit tasarrufu sağlaması,
tek seferde daha fazla yük taşıyabilmesi, hızlı ve güvenilir olması gibi
sebeplerle konteyner taşımacılığı oldukça önemlidir. Ancak, konteyner
taşımacılığında Covid-19 salgını sebebiyle 2020 yılının ilk yarısında bir önceki
yılın aynı dönemine göre %5,1 azalma gerçekleşmiştir.
Covid-19
salgını dünya genelinde neredeyse tüm sektörlerde büyük değişimlere yol açtı.
Dünya ticaretinin ana taşlarından biri olan deniz taşımacılığında ise salgın
sebebiyle ciddi sorunlar ortaya çıktı.
2020
yılının başlarında Covid-19 salgınının Çin’de başlamasıyla birlikte birçok
ülkede üretim durma noktasına geldi. Karantinalar sebebiyle liman çalışan
sayıları azaldı ve bunun sonucunda da liman elleçleme süreleri uzadı. Salgının
limanlar yoluyla yayılacağına olan inançla birlikte Çin’den Amerika Birleşik
Devletleri’ne ve Avrupa’ya giden gemiler belirli sürelerle bekletilmeye
başlandı. Pandemi öncesi süreçte Amerika Birleşik Devletleri’ne giden
konteynerlerin iç bölgelere sevk edilmesi 1-2 gün sürerken pandemi sonrasındaki
iş gücü kaybı, azalan mesai saatleri, çalışmayan tırlar gibi sebeplerle bu süre
1 haftaya kadar uzadı.
Salgını hızlı bir şekilde kontrol altına alan Çin’de üretimlerin devam etmeye başlaması arzı artırdı. Ancak, bu arzı karşılayacak olan konteynerlerin Çin’e dönüşü geciktiği için boş konteyner açığı ortaya çıktı. Tüm konteynerlerin Çin tarafından rezerve edilmesi ise Şekil 1’deki Şangay Konteyner Navlun Endeksi (SCFI) grafiğinde de görülebileceği üzere, navlun fiyatlarının neredeyse yüzde 100-300 oranında artışına sebep oldu. Sevki gerçekleşecek taşıma ücreti malın kendisinden daha pahalıya denk gelen mallar piyasadan kalkmaya başladı.
Kaynak: Shanghai Shipping Exchange
Şekil 1. Şangay Konteyner Navlun Endeksi
Türkiye özelinde ise döviz artışları sebebiyle ithalatın azalması, ülkedeki boş konteyner eksikliğini tetikledi. Ülkede boş konteyner sıkıntısı yaşanırken ihracat da bu durumdan olumsuz etkilenmiş oldu.
Dünya
genelindeki nakliye konteynerlerinin toplam sayısını kesin olarak vermek zor
olsa da 23-26 milyon bandında olduğu söylenebilir. Nakliye konteyneri üreticilerinin
sayısı çok kısıtlı olmakla birlikte üretimin %85’inden fazlası Çin tarafından
temsil edilmektedir. Trade Map 2019 verilerine göre dünyadaki nakliye
konteyneri ihracatının %68.3’ünü temsil eden Çin’deki konteyner üreticileri,
taleplerin karşılanması için 2021 yılında tam kapasite çalıştıklarını söyledi.
Konteyner
krizinin son bulması için ülkemizde de üretiminin hızlandırılması, üreticilere
teşvik ve kredi sağlanması da büyük önem taşımaktadır.
