Sözleşme Nedir?

Sözleşme, bir veya birden fazla kişi veya kuruluşun karşılıklı irade beyanı ile oluşturulan ve hukuki sonuç doğurmayı amaçlayan bir işlemdir. Kanunda aksi belirtmedikçe bir sözleşmenin geçerliliği şekil şartına bağlı olmamakla birlikte en azından temel noktalarda anlaşılmış olmalıdır.

Günümüzde Nisan 2021 itibariyle 94 devletin taraf olup Türkiye’de de 1 Ağustos 2011 tarihinden itibaren yürürlüğe giren Viyana Satım Sözleşmesi (CISG)’ne göre sözleşmelerde anlaşma beklenen temel konular şu şekildedir:

·       Malların nitelik ve miktarı

·       Fiyat

·       Ödeme süresi ve şekli

·       Teslim tarihi, yeri ve şekli

·       Tarafların yükümlülükleri

·       Uyuşmazlıklara yönelik ekleme veya koşullar

Sözleşmelerin Geçerlilik Kuralları

Sözleşmelerin geçerli olabilmesi için bazı şartların yerine getirilmiş olması gerekmektedir. Bu şartlar genel olarak aşağıdaki gibidir:

1.     Ehliyete aykırı bir durum olmaması

Sözleşmelerin geçerli sayılabilmesi için tarafların sözleşmeyi yapmaya ehil olmaları gerekmektedir. İrade beyanında bulunanın ayırt etme gücüne sahip olması hukuki işlem ehliyetinin temel şartıdır. Aksi halde sözleşmeler kesin hükümsüzdür.

2.     Hukuka, ahlaka, kişilik haklarına ve kamu düzenine uygun olması

Türk Borçlar Kanunu’na göre sözleşmeler yalnızca Borçlar Hukukuna değil hukukun bütün emredici kurallarına, ahlaka, kişilik haklarına ve kamu düzenine uygun olmak zorundadır.

3.     Sözleşme konusunun gerçekleştirilebilir olması

Sözleşmelerin geçerli olabilmesi için sözleşme konusu fiziki veya hukuki açıdan imkansız olmamalıdır.

4.     Karşılıklı anlaşma

Sözleşmelerin geçerli sayılabilmesi için tarafların mutabık olması ve irade beyanlarının sağlıklı olması gerekmektedir.

5.     Bedelin belirtilmiş olması

Birim fiyatın, toplam tutarın olmadığı alım satım sözleşmeleri geçerli sayılmamaktadır.  

Uluslararası Mal Satımı Sözleşmeleri Hakkında Birleşmiş Milletler Antlaşması (Viyana Sözleşmesi – CISG)

11 Nisan 1980 tarihinde Birleşmiş Milletler Uluslararası Ticaret Hukuku Komisyonu (United Nations Commission on International Trade Law, UNCITRAL)’nun merkezi olan Viyana’da Uluslararası Mal Satımı Sözleşmeleri Hakkında BM Konferansı (UN Conference on Contracts for the International Sale of Goods, CISG) toplanmış ve Viyana Satım Sözleşmesi (CISG) kabul edilmiştir.

CISG’de esas, tarafların irade özgürlüğü ve sözleşmenin uygulanabilir olmasıdır. CISG hükümlerinde, antlaşmanın mümkün olduğunda uygulanabilir olması kapsamında, işyerleri farklı akit devletlerde olan taraflar arasında gerçekleşen mal satımı sözleşmelerinin aksi kararlaştırılmadıkça CISG’ye tabi tutulması ve akit devletlerden olmayan tarafların da aralarındaki satım sözleşmelerinde CISG’nin uygulanabileceği kararlaştırılmıştır.

Uluslararası satım hukukunu aynılaştıran ve uluslararası ticarette hukuki engellerin kaldırılmasına katkı sağlayan CISG ile tarafların hak ve yükümlülükleri aksi kararlaştırılmadıkça Sözleşme’ye tabi tutulmuştur.

CISG’e Nisan 2021 itibariyle 94 devlet taraf olup ülkemizde de 1 Ağustos 2011 tarihinden itibaren Sözleşme yürürlüğe girmiştir.

Sözleşmenin içeriği şu şekildedir:

·       Uygulama alanı ve genel hükümler

·       Sözleşmenin kurulması

·       Malların satımı

§  Genel hükümler

§  Satıcının yükümlülükleri

1.     Malların teslimi ve belgelerin verilmesi

2.     Malların sözleşmeye uygunluğu ve üçüncü taraf hak talepleri

3.     Sözleşmenin satıcı tarafından ihlalinde alıcının sahip olduğu hukuki imkanlar

§  Alıcının yükümlülükleri

1.     Bedelin ödenmesi

2.     Teslim alma

3.     Sözleşmenin alıcı tarafından ihlali

§  Hasarın intikali

§  Satıcının ve alıcının yükümlülüklerine ilişkin ortak hükümler

1.     Öne alınmış aykırılıklar art arda teslimli sözleşmeler

2.     Tazminat

3.     Faiz

4.     Sorumluluktan kurtulma

5.     Sözleşmenin ortadan kaldırılmasının sonuçları

6.     Malın muhafazası

·       Son hükümler

Temel Sözleşme Unsurları ve Dikkat Edilmesi Gerekenler

Taraflar arasında yapılacak olan sözleşmenin konusuna göre (alım satım sözleşmesi, hizmet sözleşmesi, yapım sözleşmesi vs.) değişmekle birlikte genel olarak ticari sözleşmelerin içeriğinde bulunması gerekenler şu şekildedir:

1.     Sözleşme Başlığı: Sözleşmede, sözleşmenin konusunu ifade olacak bir başlık bulunması gerekmektedir.

2.     Taraflar: Sözleşmelerde taraflarının ticari unvanları, adresleri ve iletişim bilgileri eksiksiz şekilde belirtilmelidir. Uluslararası ticari sözleşmelerde ise tarafların uyrukları da yazılır.

3.     Sözleşmenin Konusu: Sözleşmenin bir alım satım sözleşmesi olması halinde, malın niteliğinin detayları açıkça belirtilmesi gerekmektedir. Detaylar sözleşmenin bu maddesinde belirtilebileceği gibi, teknik rapor veya çizim gibi belgeler de sözleşmeye eklenebilir. Sözleşmeye ek yapılan belgelerin ilgili maddede açıkça yazılması ve sözleşmenin ayrılmaz parçası olduğunun belirtilmesi önemlidir.

4.     Tarafların Hak ve Yükümlülükleri: Tarafların sahip olduğu haklar ve yerine getirilmesi gereken sorumluluklar sözleşmede açıkça belirtilmelidir.

5.     Malın Miktarı, Birim Fiyat ve Sözleşme Tutarı: Alım satım sözleşmelerinde malın miktarı, birim fiyat ve sözleşme tutarının yazılması çok önemlidir. Malın miktarı belirtilirken uluslararası ölçü birimlerinin kullanılması, doğabilecek olan anlaşmazlıkların önüne geçme açısından önem taşımaktadır. Birim fiyat ve sözleşme tutarı yazılırken ödemenin hangi ülkenin parasıyla yapılacağı belirtilmelidir. Anahtar teslim şeklinde anlaşma sağlanan işlerde ise birim fiyat belirtmeye gerek yoktur, sözleşme tutarının belirtilmesi yeterlidir.

6.     Ödeme Koşulları: Uluslararası ticarette birçok ödeme şekli bulunmaktadır. Hangi ödeme şeklinin kullanılacağı sözleşmede açıkça belirtilmelidir. Çalışılacak olan banka ve IBAN numaralarını sözleşmeye eklenebilir.

7.     Harçlar ve Masraflar: Sözleşme nedeniyle ortaya çıkabilecek olan gümrük ücretleri, belge maliyetleri, vergiler gibi harç ve masrafları hangi tarafın karşılayacağının açıkça yazılması, doğabilecek olan anlaşmazlıkların önüne geçmek için önemlidir.

8.     Malın Teslim Yeri, Zamanı ve Teslim Şekli: Masraf ve risklerin taraf değiştirmesi ve teslimat zamanının tespiti için malın teslim yeri ve zamanı sözleşmede belirtilmelidir. Teslim şekilleri için yaygın olarak Milletlerarası Ticaret Odası (ICC) tarafından hazırlanan Incoterms kullanılmaktadır. Sözleşmede açıkça belirtilmediği sürece Incoterms uygulamaları dikkate alınmamaktadır. Taraflar, uygulamasında mutabık oldukları teslim şeklini sözleşmede açıkça belirtmelidir. Hizmet sözleşmelerinde ise Incoterms kullanılmamaktadır.

9.     Paketleme Koşulları: Alım satım sözleşmelerinde malların paketleme ve etiketleme koşulları konusunda bir anlaşma sağlanmak istendiğinde, sözleşmede açıkça belirtilmesi gerekmektedir.

10.  Ticari Evraklar: Sözleşme konusuna göre ithalat ihracat belgeleri, kalite belgesi gibi gerekli evrakları hangi tarafın temin edeceği ve zamanı sözleşmede belirtilmelidir. 

11.  Sigorta: Tarafların yaptırmakta anlaşmış olduğu sigortanın türü, bedelinin hangi tarafça ödeneceği ve sigorta poliçesinin süresi gibi bilgiler sözleşmelerde belirtilmelidir.

12.  Garanti: Sözleşme konusu iş için garanti verilmesi durumunda garantinin verildiği tarih, süresi, kapsamı, malın iade ve değişim şartları gibi bilgiler sözleşmede yer almalıdır.

13.  Gecikmelere İlişkin Cezalar: Sevkiyat veya tahsilatta gerçekleşecek olan gecikmeler için karşılıklı anlaşılmış cezalar söz konusu ise sözleşmede belirtilmesi gerekmektedir.

14.  Fikri ve Sınai Mülkiyet Hakları: Sözleşmenin konusuna göre, fikri ve sınai mülkiyet haklarına ilişkin düzenlemelerin sözleşmede belirtilmesi önemlidir. Fikri ve sınai haklara ilişkin yasal düzenlemeler ülke bazında değişiklik gösterebilmektedir.

15.  Satış Sonrası Hizmetler: Satış sonrasında verilmesi konusunda anlaşılan montaj, eğitim, uygulama desteği gibi hizmetlerin detaylarının, eğer varsa bu hizmetlerin ücretlerinin ve tahsilat yönteminin sözleşmelerde belirtilmesi gerekmektedir.

16.  Bakım, Onarım ve Yedek Parça Temini: Bakım, onarım ve yedek parça temini ile ilgili zaman aralığı, ücret veya parçaların nereden ve nasıl temin edilebileceği konusundaki detaylar sözleşmelerde belirtilmelidir.

17.  Teminatlar: Anlaşmada geçici ve/veya kati bir teminat söz konusu ise bunların ne şekilde, hangi formatta temin edileceği gibi detaylar sözleşmelere eklenmelidir.

18.  Denetim: Sözleşmeye konu olan ürünlerin üretim, sevkiyat veya tesliminde bir denetim yapılacağı konusunda anlaşılmış ise sözleşmede yer verilmelidir. Bu denetim için makul bir süre verilerek, kim tarafından ve nerede yapılacağı da belirtilmelidir.

19.  Sözleşme Şartlarının Yerine Getirilmemesi: Sözleşmede yer verilerek taraflarca mutabık olunmuş şartların yerine getirilmemesi durumunda tarafların maruz kalacakları ceza, detaylı bir biçimde sözleşmede yer almalıdır.

20.  Uyuşmazlıkların Çözüm Yolu ve Uygulanacak Hukuk: Uluslararası ticari sözleşmelerde doğacak olan uyuşmazlıkların çözümünde hukuka başvurma veya alternatif yollardan biri olan tahkim usulü gibi hangi yöntemin kullanılacağı sözleşmede açıkça belirtilmelidir. Ayrıca, ülkelerin hukuki düzenlemelerindeki farklılıklar sebebiyle, uyuşmazlık söz konusu olduğunda hangi hukukun kullanılacağının kararlaştırılması da büyük önem taşımaktadır.

21.  Beklenmeyen Haller, Mücbir Sebepler: Tarafların kontrolü dışında gerçekleşen ve sözleşme hazırlanırken ön görülemeyen durumların gerçekleşmesi sebebiyle yükümlülüklerin yerine getirilmesi zorlaşabilir veya mümkün olmayabilir. Bu durumlar için, sözleşmeler hazırlanırken Milletlerarası Ticaret Odası (ICC) tarafından hazırlanmış Mücbir Sebep ve Aşırı İfa Güçlüğü Maddeleri’nden yararlanılabilir.

22.  Düzenleme ve Değişiklikler: Sözleşmede yapılacak olan değişiklik ve düzenlemelerin nasıl geçerlilik kazanacağı, bildirilmiş kabul edileceği, hangi konularda değişiklik yapılıp yapılamayacağı gibi detaylara sözleşmelerde açıklık getirilmelidir. Aksi halde sözlü olarak değiştirildiği iddia edilebilmektedir.

23.  Sözleşmenin Süresi ve Tarihi

24.  Sözleşmenin Yürürlük Tarihi

25.  Sözleşmenin Feshi

26.  Sözleşmenin Dili ve Kopya Sayısı

27.  İmza, Kaşe, Mühür

Tüm dünyadaki ithalatçı ve ihracatçılara doğrudan ulaşmak Trade Atlas ile çok kolay! Trade Atlas, dünyada yer alan 230’dan fazla ülkede 17 milyon ithalatçı firmaya ait 1,5 milyar konşimento ve sevkiyat detayı verisini barındıran, global bir ithalatçı ve ihracatçı arama motorudur. Trade Atlas, global ticaretin daha önemli bir parçası olma yolunda adımlar atmanıza eşlik etmek üzere yanınızda! Dijitalleşen dünyanın gerisinde kalmayıp global ekosistemin bir parçası olmak için buraya tıklayarak ücretsiz kaydolabilir ve arama yapabilirsiniz.