İhracat Sözleşmelerinde Dikkat Edilmesi Gerekenler

İhracat sözleşmesi, dış ticarette taraflar arasında güvenli ve düzenli bir ticari işleyişin sağlanabilmesi açısından oldukça önemlidir. Bu blog yazımızda, ihracat sözleşmesinin geçerlilik kuralları, temel sözleşme unsurları ve dikkat edilmesi gereken noktalar hakkında detaylı bilgi vereceğiz.

 

İhracat Sözleşmesi Nedir?

İhracat sözleşmesi, yurt dışına mal satışı yapıldığına dair yapılan yazılı bir anlaşmadır. Bu sözleşme, satıcı ile alıcı arasında ticari ilişkilerin temelini oluşturur. İhracat sözleşmelerinde her iki tarafın da haklarının korunması amaçlanmaktadır. Özellikle uluslararası ticaretin karmaşık yapısı göz önüne alındığında, ticaretin güvenli ve düzenli bir şekilde yapılabilmesi için sözleşmeler kritik bir öneme sahiptir.

 

İhracat Sözleşmelerin Geçerlilik Kuralları

İhracat satış sözleşmesinin geçerli olabilmesi için aşağıdaki şartların yerine getirilmesi gerekmektedir:

1.        Ehliyete aykırı bir durum olmaması

İhracat sözleşmelerinin geçerli sayılabilmesi için tarafların sözleşmeyi yapmaya ehil olmaları gerekmektedir. İrade beyanında bulunanın ayırt etme gücüne sahip olması hukuki işlem ehliyetinin temel şartıdır. Aksi halde sözleşmeler kesin hükümsüzdür.

2.        Hukuka, ahlaka, kişilik haklarına ve kamu düzenine uygun olması

 Türk Borçlar Kanunu’na göre sözleşmeler yalnızca Borçlar Hukukuna değil hukukun bütün emredici kurallarına, ahlaka, kişilik haklarına ve kamu düzenine uygun olmak zorundadır.

 

3.        Sözleşme konusunun gerçekleştirilebilir olması

 Sözleşmelerin geçerli olabilmesi için sözleşme konusu fiziki veya hukuki açıdan imkansız olmamalıdır.

 

4.        Karşılıklı anlaşma

 Sözleşmelerin geçerli sayılabilmesi için tarafların mutabık olması ve irade beyanlarının sağlıklı olması gerekmektedir.

 

5.        Bedelin belirtilmiş olması

 Birim fiyatın, toplam tutarın olmadığı alım satım sözleşmeleri geçerli sayılmamaktadır. 

 

 Uluslararası Mal Satımı Sözleşmeleri Hakkında Birleşmiş Milletler Antlaşması (Viyana Sözleşmesi – CISG)

 

11 Nisan 1980 tarihinde Birleşmiş Milletler Uluslararası Ticaret Hukuku Komisyonu (United Nations Commission on International Trade Law, UNCITRAL)’nun merkezi olan Viyana’da Uluslararası Mal Satımı Sözleşmeleri Hakkında BM Konferansı (UN Conference on Contracts for the International Sale of Goods, CISG) toplanmış ve Viyana Satım Sözleşmesi (CISG) kabul edilmiştir.

CISG’de esas, tarafların irade özgürlüğü ve sözleşmenin uygulanabilir olmasıdır. CISG hükümlerinde, antlaşmanın mümkün olduğunda uygulanabilir olması kapsamında, işyerleri farklı akit devletlerde olan taraflar arasında gerçekleşen mal satımı sözleşmelerinin aksi kararlaştırılmadıkça CISG’ye tabi tutulması ve akit devletlerden olmayan tarafların da aralarındaki satım sözleşmelerinde CISG’nin uygulanabileceği kararlaştırılmıştır.

Uluslararası satım hukukunu aynılaştıran ve uluslararası ticarette hukuki engellerin kaldırılmasına katkı sağlayan CISG ile tarafların hak ve yükümlülükleri aksi kararlaştırılmadıkça Sözleşme’ye tabi tutulmuştur.

CISG’e Nisan 2021 itibariyle 94 devlet taraf olup ülkemizde de 1 Ağustos 2011 tarihinden itibaren Sözleşme yürürlüğe girmiştir.

Sözleşmenin içeriği şu şekildedir:

 

·        Uygulama alanı ve genel hükümler

·        Sözleşmenin kurulması

·        Malların satımı

-   Genel hükümler

-   Satıcının yükümlülükleri

1.         Malların teslimi ve belgelerin verilmesi

2.         Malların sözleşmeye uygunluğu ve üçüncü taraf hak talepleri

3.         Sözleşmenin satıcı tarafından ihlalinde alıcının sahip olduğu hukuki imkanlar

-   Alıcının yükümlülükleri

1.         Bedelin ödenmesi

2.         Teslim alma

3.         Sözleşmenin alıcı tarafından ihlali

-   Hasarın intikali

-   Satıcının ve alıcının yükümlülüklerine ilişkin ortak hükümler

1.         Öne alınmış aykırılıklar art arda teslimli sözleşmeler

2.         Tazminat

3.         Faiz

4.         Sorumluluktan kurtulma

5.         Sözleşmenin ortadan kaldırılmasının sonuçları

6.         Malın muhafazası

·        Son hükümler

 

İhracat Sözleşmesinde Temel Sözleşme Unsurları ve Dikkat Edilmesi Gerekenler

Taraflar arasında yapılacak olan sözleşmenin konusuna göre (alım satım sözleşmesi, hizmet sözleşmesi, yapım sözleşmesi vs.) değişmekle birlikte genel olarak ticari sözleşmelerin içeriğinde bulunması gerekenler şu şekildedir:

 

1.         Sözleşme Başlığı: Sözleşmede, sözleşmenin konusunu ifade edecek bir başlık bulunması gerekmektedir.

2.   Taraflar: Sözleşmelerde taraflarının ticari unvanları, adresleri ve iletişim bilgileri eksiksiz şekilde belirtilmelidir. Uluslararası ticari sözleşmelerde ise tarafların uyrukları da yazılır.

3.     Sözleşmenin Konusu: Sözleşmenin bir alım satım sözleşmesi olması halinde, malın niteliğinin detaylarının açıkça belirtilmesi gerekmektedir. Detaylar sözleşmenin bu maddesinde belirtilebileceği gibi, teknik rapor veya çizim gibi belgeler de sözleşmeye eklenebilir. Sözleşmeye ek yapılan belgelerin ilgili maddede açıkça yazılması ve sözleşmenin ayrılmaz parçası olduğunun belirtilmesi önemlidir.

4.   Tarafların Hak ve Yükümlülükleri: Tarafların sahip olduğu haklar ve yerine getirilmesi gereken sorumluluklar sözleşmede açıkça belirtilmelidir.

5.      Malın Miktarı, Birim Fiyat ve Sözleşme Tutarı: Alım satım sözleşmelerinde malın miktarı, birim fiyat ve sözleşme tutarının yazılması çok önemlidir. Malın miktarı belirtilirken uluslararası ölçü birimlerinin kullanılması, doğabilecek olan anlaşmazlıkların önüne geçme açısından önem taşımaktadır. Birim fiyat ve sözleşme tutarı yazılırken ödemenin hangi ülkenin parasıyla yapılacağı belirtilmelidir. Anahtar teslim şeklinde anlaşma sağlanan işlerde ise birim fiyat belirtmeye gerek yoktur, sözleşme tutarının belirtilmesi yeterlidir.

6.   Ödeme Koşulları: Uluslararası ticarette birçok ödeme şekli bulunmaktadır. Hangi ödeme şeklinin kullanılacağı sözleşmede açıkça belirtilmelidir. Çalışılacak olan banka ve IBAN numaraları sözleşmeye eklenebilir.

7.       Harçlar ve Masraflar: Sözleşme nedeniyle ortaya çıkabilecek olan gümrük ücretleri, belge maliyetleri, vergiler gibi harç ve masrafları hangi tarafın karşılayacağının açıkça yazılması, doğabilecek olan anlaşmazlıkların önüne geçmek için önemlidir.

8.     Malın Teslim Yeri, Zamanı ve Teslim Şekli: Masraf ve risklerin taraf değiştirmesi ve teslimat zamanının tespiti için malın teslim yeri ve zamanı sözleşmede belirtilmelidir. Teslim şekilleri için yaygın olarak Milletlerarası Ticaret Odası (ICC) tarafından hazırlanan Incoterms kullanılmaktadır. Sözleşmede açıkça belirtilmediği sürece Incoterms uygulamaları dikkate alınmamaktadır. Taraflar, uygulamasında mutabık oldukları teslim şeklini sözleşmede açıkça belirtmelidir. Hizmet sözleşmelerinde ise Incoterms kullanılmamaktadır.

9.   Paketleme Koşulları: Alım satım sözleşmelerinde malların paketleme ve etiketleme koşulları konusunda bir anlaşma sağlanmak istendiğinde, sözleşmede açıkça belirtilmesi gerekmektedir.

10.    Ticari Evraklar: Sözleşme konusuna göre ithalat ihracat belgeleri, kalite belgesi gibi gerekli evrakları hangi tarafın temin edeceği ve zamanı sözleşmede belirtilmelidir.

11.    Sigorta: Tarafların yaptırmakta anlaşmış olduğu sigortanın türü, bedelinin hangi tarafça ödeneceği ve sigorta poliçesinin süresi gibi bilgiler sözleşmelerde belirtilmelidir.

12.    Garanti: Sözleşme konusu iş için garanti verilmesi durumunda garantinin verildiği tarih, süresi, kapsamı, malın iade ve değişim şartları gibi bilgiler sözleşmede yer almalıdır.

13.  Gecikmelere İlişkin Cezalar: Sevkiyat veya tahsilatta gerçekleşecek olan gecikmeler için karşılıklı anlaşılmış cezalar söz konusu ise sözleşmede belirtilmesi gerekmektedir.

14.    Fikri ve Sınai Mülkiyet Hakları: Sözleşmenin konusuna göre, fikri ve sınai mülkiyet haklarına ilişkin düzenlemelerin sözleşmede belirtilmesi önemlidir. Fikri ve sınai haklara ilişkin yasal düzenlemeler ülke bazında değişiklik gösterebilmektedir.

15.    Satış Sonrası Hizmetler: Satış sonrasında verilmesi konusunda anlaşılan montaj, eğitim, uygulama desteği gibi hizmetlerin detaylarının, eğer varsa bu hizmetlerin ücretlerinin ve tahsilat yönteminin sözleşmelerde belirtilmesi gerekmektedir.

16.    Bakım, Onarım ve Yedek Parça Temini: Bakım, onarım ve yedek parça temini ile ilgili zaman aralığı, ücret veya parçaların nereden ve nasıl temin edilebileceği konusundaki detaylar sözleşmelerde belirtilmelidir.

17.    Teminatlar: Anlaşmada geçici ve/veya kati bir teminat söz konusu ise bunların ne şekilde, hangi formatta temin edileceği gibi detaylar sözleşmelere eklenmelidir.

18.    Denetim: Sözleşmeye konu olan ürünlerin üretim, sevkiyat veya tesliminde bir denetim yapılacağı konusunda anlaşılmış ise sözleşmede yer verilmelidir. Bu denetim için makul bir süre verilerek, kim tarafından ve nerede yapılacağı da belirtilmelidir.

19.  Sözleşme Şartlarının Yerine Getirilmemesi: Sözleşmede yer verilerek taraflarca mutabık olunmuş şartların yerine getirilmemesi durumunda tarafların maruz kalacakları ceza, detaylı bir biçimde sözleşmede yer almalıdır.

20.    Uyuşmazlıkların Çözüm Yolu ve Uygulanacak Hukuk: Uluslararası ticari sözleşmelerde doğacak olan uyuşmazlıkların çözümünde hukuka başvurma veya alternatif yollardan biri olan tahkim usulü gibi hangi yöntemin kullanılacağı sözleşmede açıkça belirtilmelidir. Ayrıca, ülkelerin hukuki düzenlemelerindeki farklılıklar sebebiyle, uyuşmazlık söz konusu olduğunda hangi hukukun kullanılacağının kararlaştırılması da büyük önem taşımaktadır.

21.  Beklenmeyen Haller, Mücbir Sebepler: Tarafların kontrolü dışında gerçekleşen ve sözleşme hazırlanırken ön görülemeyen durumların gerçekleşmesi sebebiyle yükümlülüklerin yerine getirilmesi zorlaşabilir veya mümkün olmayabilir. Bu durumlar için, sözleşmeler hazırlanırken Milletlerarası Ticaret Odası (ICC) tarafından hazırlanmış Mücbir Sebep ve Aşırı İfa Güçlüğü Maddeleri’nden yararlanılabilir.

22.   Düzenleme ve Değişiklikler: Sözleşmede yapılacak olan değişiklik ve düzenlemelerin nasıl geçerlilik kazanacağı, bildirilmiş kabul edileceği, hangi konularda değişiklik yapılıp yapılamayacağı gibi detaylara sözleşmelerde açıklık getirilmelidir. Aksi halde sözlü olarak değiştirildiği iddia edilebilmektedir.

23.    Sözleşmenin Süresi ve Tarihi

24.    Sözleşmenin Yürürlük Tarihi

25.    Sözleşmenin Feshi

26.    Sözleşmenin Dili ve Kopya Sayısı

27.    İmza, Kaşe, Mühür

 

TradeAtlas ile İhracatınızı Güçlendirin

TradeAtlas, ithalat ve ihracatçılara yönelik kapsamlı ticaret verileri sunarak, küresel pazarlarda daha rekabet gücünüzü artırır. Siz de buraya tıklayarak TradeAtlas’ı ücretsiz deneyin, küresel fırsatları değerlendirerek işinizi ileriye taşıyın.

 

İhracat İş Planı ve İhracatçının Yol Haritası konusu hakkında detaylı bilgi almak için “İhracat İş Planı ve İhracatçının Yol Haritası” blog yazımızı inceleyebilirsiniz.