FOB (Free On Board) Teslim Şekli Nedir

Uluslararası ticarette, satıcı ve alıcının sorumluluklarını belirleyen FOB Incoterm kuralları, ticaretin sorunsuz ilerlemesini sağlar. Bu kurallar arasında yaygın olarak tercih edilen teslim şekillerinden biri de Free On Board Fob teslimdir. Bu teslim şeklinde satıcı ürünleri belirlenmiş olan tarihte alıcı tarafınca temin edilmiş gemiye yüklemektedir ve satıcının sorumluluğu gemiye kadar olan süreçle sınırlıdır.

Bu içeriğimizde, FOB teslimatının avantajları, FOB’da risk yönetimi, FOB ithalat ve ihracat süreçleri gibi tüm konuları detaylandıracağız. 

FOB Nedir?

FOB, satıcının yüklenmek üzere olan malı belirlenen limanda gemiye teslim etmesi anlamına gelir. Bu noktadan itibaren, tüm risk ve maliyet alıcıya geçer. Satıcı, malın alınacağı yerden limana kadar geçen süreçte yapılan liman ve gümrük masraflarını karşılamakla yükümlüdür. Malzeme, nakliye yapılacak gemiye taşındıktan sonra tüm masraflar ve sorumluluklar tamamen alıcıya aittir. Satıcı, tedarik ettiği malı geminin güvertesine kadar taşıyıp teslim edene kadar sorumludur. Ancak, mal gemiye yüklendikten sonra tüm risk ve maliyetler alıcıya geçer. FOB yükleme şekli, genellikle denizyolu ticaretinde kullanılır ve ticaretin şeffaf ilerlemesine katkı sağlar.

 

FOB Açılımı Nedir?

FOB'un açılımı "Free On Board", yani "Gemide Teslim" anlamına gelir. Satıcı, belirlenen ihracat limanında malları gemiye yükleyene kadar sorumludur. Mallar gemiye yüklendikten sonra, tüm sorumluluk ve risk alıcıya geçer.

 

FOB Teslimatının Avantajları

FOB teslimatının alıcı ve satıcılar açısından farklı avantajları bulunmaktadır:

 

Alıcı İçin FOB Teslimatın Avantajları

  • Navlun maliyetlerinde esneklik: Alıcı, gemiye yükleme sonrasında nakliye firmasını ve nakliye şartlarını kendisi seçerek daha uygun fiyatlarla taşıma gerçekleştirebilir.
  • Sigorta avantajı: Alıcı, nakliye sürecinde sigorta koşullarını kendi belirleyerek ihtiyaçlarına en uygun ve avantajlı poliçeyi seçebilir.
  • Maliyet şeffaflığı: Nakliye ve sigorta giderlerini doğrudan yönetebilmesi sayesinde öngörülemeyen maliyetlerden kaçınır ve finansal planlamasını daha net yapabilir.
  • Lojistik kontrol: Alıcı, farklı nakliye firmaları arasında fiyat karşılaştırması yaparak en avantajlı navlun fiyatlarını elde edebilir.

Satıcı İçin FOB Teslimatın Avantajları

  • Riskten kurtulma: Mallar gemiye yüklendikten sonra tüm sorumluluk alıcıya geçtiği için nakliye sürecindeki kayıp veya hasarlardan satıcı etkilenmez.
  • Daha düşük lojistik yük: Satıcı, yalnızca yükleme limanındaki işlemlerden sorumlu olduğu için sevkiyat sürecini daha kolay yönetebilir.
  • Beklenmeyen masraflardan kaçınma: Nakliye sonrası süreçte sigorta ve navlun maliyetlerinden sorumlu olmamak, satıcının maliyetlerini daha öngörülebilir hale getirir.
  • Ticari ilişkilerde netlik: Teslimattan sonra tüm sorumluluğun alıcıya geçmesi, satıcıyı taşıma sırasında oluşabilecek anlaşmazlıklardan uzak tutar.

 

FOB ve Diğer Incoterms Arasındaki Farklar

FOB teslim şekli, diğer Incoterms ile karşılaştırıldığında farklı sorumluluk ve maliyet paylaşım düzenlemelerine sahiptir. İşte FOB’un diğer teslim şekilleriyle kıyaslaması:

  • FOB vs. EXW (Ex Works): EXW teslim şeklinde, satıcı malı kendi tesisinde teslim eder ve tüm taşıma, gümrükleme ve navlun masrafları alıcıya aittir. FOB’da ise satıcı, malı limana kadar taşıma ve yükleme sürecinden sorumludur.
  • FOB vs. FCA (Free Carrier): FCA’da, satıcı malları belirlenen taşıyıcıya teslim eder. FOB’da ise malların gemiye yüklenmesi zorunludur ve risk ancak yükleme sonrası alıcıya geçer.
  • FOB vs. CPT (Carriage Paid To): CPT teslim şeklinde, satıcı malın kararlaştırılan varış yerine kadar taşınması için navlunu öder. Ancak, taşıma sırasında oluşabilecek hasar riski alıcıya aittir. FOB’da ise satıcı yalnızca yükleme limanına kadar sorumludur.
  • FOB vs. CIP (Carriage and Insurance Paid To): CIP’de, CPT’ye ek olarak satıcı taşıma sigortasını da yaptırmak zorundadır. FOB’da ise sigorta alıcının sorumluluğundadır.
  • FOB vs. DAP (Delivered at Place): DAP teslim şeklinde, satıcı malları alıcının belirlediği varış noktasına kadar taşır. FOB’da ise yükleme sonrası tüm sorumluluk ve masraflar alıcıya geçer.
  • FOB vs. DPU (Delivered at Place Unloaded): DPU’da malların belirlenen terminal noktasında boşaltma masrafları satıcı tarafından karşılanır. FOB’da ise satıcının sorumluluğu yalnızca yükleme aşamasına kadardır.
  • FOB vs. DDP (Delivered Duty Paid): DDP’de, gümrük vergileri ve diğer ithalat masrafları dahil olmak üzere tüm maliyetler satıcı tarafından karşılanır. FOB’da ise bu masraflar alıcıya aittir.
  • FOB vs. FAS (Free Alongside Ship): FAS’ta satıcı, malları belirlenen deniz taşıtına yüklenmek üzere rıhtım ya da yükleme alanına teslim eder. FOB’da ise malların gemiye yüklenmesi gereklidir.
  • FOB vs. CFR (Cost and Freight): CFR teslim şeklinde, navlun bedeli satıcı tarafından ödenir. Ancak, mal gemiye yüklendikten sonra tüm risk alıcıya geçer.
  • FOB vs. CIF (Cost, Insurance and Freight): CIF teslim şeklinde, satıcı navlun ve sigorta bedelini de ödemekle yükümlüdür. FOB’da ise satıcı yalnızca yükleme limanına kadar olan süreci üstlenirken, navlun ve sigorta maliyetleri alıcıya aittir.

Bu farklılıklar göz önüne alındığında, FOB teslim şekli özellikle denizyolu taşımacılığında daha fazla kontrol sahibi olmak isteyen alıcılar için avantajlıdır. Satıcılar için ise maliyetleri ve riskleri yükleme limanına kadar sınırlı tuttuğu için tercih edilen bir seçenektir.

Daha detaylı bilgi almak için Dış Ticarette Teslim Şekilleri yazımıza göz atabilirsiniz.

 

FOB Fiyatlandırma Dinamikleri

FOB fiyatlandırması, satıcı ve alıcı arasındaki maliyet paylaşımını belirleyen önemli bir unsurdur. Satıcı, FOB fiyatı belirlerken aşağıdaki unsurları göz önünde bulundurur:

  • Üretim ve malzeme maliyetleri: Satıcı, ürünü üretirken veya tedarik ederken yaptığı tüm harcamaları hesaplar.
  • Yükleme limanı masrafları: Malların ihracat limanına taşınması, depolanması ve yüklenmesi için gereken tüm işlemler satıcının sorumluluğundadır.
  • Gümrük işlemleri ve vergiler: İhracat sürecinde ödenecek gümrük vergileri ve ilgili prosedürler satıcı tarafından üstlenilir.
  • Taşıma ve lojistik maliyetleri: Satıcı, malları belirtilen FOB limanına kadar ulaştırma sürecinde lojistik harcamalarını göz önünde bulundurur.
  • İhracat onayları ve belgeler: İhracat lisansları, sertifikalar ve diğer gerekli belgelerin düzenlenmesi satıcının sorumluluğundadır.

FOB fiyatlandırması her zaman satıcının ihracat yapmayı kabul ettiği bir limanı içermelidir. Bir teklifin FOB olduğu belirtilmişse, satıcı malların belirtilen limana kadar olan tüm işlemlerden sorumlu olduğunu kabul eder.

Alıcı açısından FOB fiyatlandırması, navlun ve sigorta gibi ekstra maliyetleri doğrudan kendi seçtiği tedarikçilerle belirleyebilme fırsatı sunar. Mallar gemiye yüklendikten sonra taşıma sürecindeki tüm risk ve masraflar alıcıya ait olur.

FOB Teslim Şeklinde Navlun Bedelini Kim Öder?

FOB teslimde navlun bedeli alıcı tarafından ödenir. Satıcının süreci, malları gemiye kadar taşımakla sınırlıdır. Navlun sürecinin nasıl yönetildiği, alıcının seçtiği lojistik firmaya bağlı olarak değişebilir.

 

FOB Gümrük İşlemleri

FOB tesliminde gümrükleme sürecinde şu adımlar izlenir:

  1. Satıcı, malın gümrükleme işlemlerini tamamlar.
  2. Satıcı, malların ihracat için gümrüklenmesinden ve menşe ülkede gerekli tüm gümrük formalitelerinin ve belgelerin hazırlanmasından sorumludur.
  3. Mallar gemiye yüklenir ve teslimat tamamlanır.
  4. Alıcı, varış limanında gümrükleme sürecini üstlenir.

 

FOB'da Risk Yönetimi

FOB teslimatında risk yönetimi büyük önem taşır. Malların teslimatı sırasında risk, gemiye yüklendiği anda alıcıya devredilir. Önceden bu devir, küpeşteyi geçme anı olarak belirlenirken, bu durum çeşitli anlaşmazlıklara yol açmaktaydı. Günümüzde, "gemide" ifadesi kullanılarak risk devrinin daha net ve şeffaf olması sağlanmıştır.

Ancak, satıcının özen yükümlülüğü burada sona ermez. Eğer mallar, taşıma sırasında hasar görebilecek şekilde uygunsuz ambalajlanmışsa, satıcı bundan sorumlu olmaya devam eder. Yani, mallar gemiye yüklendikten sonra dahi, satıcının teslim ettiği ürünlerin sevkiyata uygun olup olmadığına dair sorumluluğu devam eder. Alıcı ise, sigorta yaptırarak taşıma sürecindeki riskleri minimize edebilir ve FOB şartlarında daha güvenli bir ticaret süreci oluşturabilir.

 

FOB İhracat ve İthalat Süreçleri

FOB teslimat sürecinde, satıcı ihracatla ilgili tüm formalitelerden (lisanslar, güvenlik izinleri, mal muayeneleri vb.) sorumludur. Malların ihracat için gümrüklenmesi, menşe ülkede gerekli belgelerin hazırlanması ve ilgili prosedürlerin tamamlanması da satıcının yükümlülüğündedir. Malların gemiye yüklenmesiyle birlikte risk alıcıya devredilir. Alıcı ise ithalat işlemlerini yürütmek, transit ülkelerden geçişlerde oluşabilecek prosedürleri takip etmek ve ilgili masrafları karşılamakla sorumludur. Ayrıca, her iki taraf da ticaretin sorunsuz işlemesi için gerekli bilgi ve belgeleri zamanında paylaşmakla yükümlüdür.

 

FOB için Ödeme Şekilleri

FOB teslimatında mallar teslim edilene kadar satıcının ödemesi gereken masraflar;

    • İhracat izinleri, gümrük vergileri ve belgeler (örneğin, konşimento, güvenlik izinleri vb.)
    • Gümrükleme işlemleri
    • Liman masrafları ve yükleme işlemleri yer alır.
    • Eğer satıcı, alıcıya belirli belgeleri sağlamakla yükümlüyse, bu belgelerin düzenlenmesiyle ilgili masrafları da üstlenmesi gerekebilir.

Alıcı, mallar gemiye yüklendikten sonra oluşan masrafları üstlenir. Bu masraflar:

    • Navlun (taşıma) ücreti
    • Sigorta masrafları (FOB teslimde sigorta zorunluluğu alıcıya aittir)
    • İthalat vergileri ve transit ücretleri
    • Gemiyi zamanında belirlememesi veya yüklemeye dair gerekli bilgileri satıcıya geç bildirmesi durumunda doğabilecek ek maliyetler şeklinde sıralanabilir.

 

FOB Teslim Şeklinde TradeAtlas’ın Rolü

Uluslararası ticarette free on board teslim şekli ve lojistik süreçleri hakkında detaylı bilgiye sahip olmak, firmalar için büyük bir avantaj sağlar. TradeAtlas, küresel ticaret verilerini analiz ederek, FOB fiyatlarını inceleme imkânı sunar. İhracatçılar ve ithalatçılar, TradeAtlas’ın sunduğu güncel FOB fiyat bilgileri sayesinde pazardaki en rekabetçi teklifleri değerlendirebilir ve maliyetlerini optimize edebilir. Ayrıca, platform üzerinden farklı tedarikçilerin FOB bazlı fiyatlarını görüntüleyerek, daha bilinçli ve avantajlı ticari kararlar almak mümkün hale gelir.

Ayrıca, FOB ödeme şekli hakkında daha fazla bilgi almak için İthalat Ödeme Şekilleri içeriğimizi inceleyebilirsiniz.