Avrupa Yeşil Mutabakatı ve İhracatımıza Etkileri

Avrupa Yeşil Mutabakatı Nedir?

Özellikle 1990’lı yıllardan itibaren küresel ısınma, iklim değişikliği ve sera gazı emisyonu konuları küresel bir gündem maddesi haline gelmiş ve bu sorunlarla mücadele kapsamında bölgesel veya uluslararası düzeyde birçok çalışma yürütülmüştür.

Doğrusal ekonomi düşüncesi ‘al-yap-kullan-at’ artık devam ettirilmesi mümkün olmayan bir düşüncedir. Sanayi Döneminde başlayıp günümüze kadar güçlü ilerleyen bu düşünce, temiz bir çevre düşüncesiyle çatışma boyutundadır. Döngüsel ekonomiye geçmenin çevremiz için yararını ve bu yaklaşımı benimseyen birçok ülke olduğunu görmekteyiz. Döngüsel ekonomi, üretim ve tüketim gibi alanlarda malzeme kullanımını en azda tutmayı hedefleyen, yeniden kullanımı arttıran, geri kazanımın olduğu bir yaklaşımdır.

Paris İklim Anlaşması 2015 yılında imzalanmış olup dünyadaki ülkelerin tamamına yakını, sera gazı emisyonlarının ve küresel ısınmanın azaltılması için bu anlaşma ile birtakım taahhütlerde bulunmuştur. Avrupa Birliği (AB) bu anlamda diğer ülkeleri teşvik eden lider konumundadır.

Mutabakatın temel amacı daha temiz ve sürdürülebilir bir dünya oluşturmaktır ve bunun için de atılması gereken adımlara yer vermektedir. Avrupa Birliği bu mutabakat ile 2050’ye kadar sera gazı emisyonunu net sıfıra indirmeyi, ekonomik büyümede herhangi bir kaynağa bağlı kalınmamasını ve sadece bir ülke ya da bölgenin değil, tüm dünyanın bir bütün olarak kalkınıp gelişmesini hedeflemektedir.

Yeşil Mutabakatından Kimler Etkilendi?

Bu mutabakat, sadece AB üye ülkeleri için değil, AB ile siyasal, ekonomik ve coğrafi açıdan ilişkisi bulunan tüm ülkeler açısından büyük bir önem taşımaktadır. Bağlantı içerisinde olan kamu ve özel sektör kuruluşları ve uluslararası kuruluşlarda yayınlananlar mutabakatın kapsamı alanına girmektedir. Avrupa Yeşil Mutabakatı, AB’nin diğer tüm devletler, kurum ve kuruluşlar ile olan ilişkilerini düzenlemektedir.

Gerekli kriterleri sağlayamayan işletmeler AB pazarına ürün sokamayacaktır. Bu da ürünlerini ağırlıklı olarak AB ülkelerine satan şirketlerin gerekli aksiyonları almadığı takdirde ihracat faaliyetlerini sonlandırması anlamına gelmektedir. Zira, mutabakat geçmişte hayata geçirilen düzenlemeler gibi belirli bir ürün ya da ürün grubu için değil, ticari değeri olan tüm ürün ve hizmetler için ortak kriterler getirmektedir.

Düzenleme sonrası neler değişti?

Avrupa Yeşil Mutabakatı içerisinde en önemli konulardan biri Sınırda Karbon Düzenlemesidir. Bu düzenleme, sera gazı emisyonunu azaltmak amacıyla AB’ye ihraç edilen ürünlerdeki karbonların fiyatlandırılmasını yani vergilendirilmesini ifade etmektedir.

AB, bu düzenleme ile karbon emisyonunun azaltılması konusundaki sorumluluğunu ticari paydaşlarına da aktarmakta ve onların da benimsemesini sağlamaya çalışmaktadır. Bu sorumluluktan kaçan şirketler, kamu ve özel sektör kuruluşları ise AB pazarından çekilmek zorunda kalacaktır.

Hiçbir şirket, özellikle kimyasal kökenli gıda, medikal, kozmetik ürünlerini, elektrikli alet ve kişisel koruyucu gibi ürünlerini gümrükten eskisi kadar kolay geçiremeyecektir.

Diğer taraftan tüketici ve işletme davranışlarında köklü değişimler yapmayı hedeflemektedir. Şirketlerin AB pazarında kalabilmesi ve pazar payını artırabilmesi için sürdürülebilir ürünlere ve yatırımlara yönelmesi artık kaçınılmaz bir durumdur. AB, yeni ekonomik düzende bunun sağlanması için de vergi gibi fiyatlandırma enstrümanlarını kullanmakta ve nihai iklim hedeflerine ulaşırken piyasadaki dengenin de sabit kalması için çalışmaktadır.

Avrupa Yeşil Mutabakatı Türkiye’yi Nasıl Etkiler?

Bilindiği üzere, Türkiye’nin dış ticaretteki en önemli ortağı Avrupa Birliği’dir. Hem ithalat hem de ihracat faaliyetlerinin çok büyük bir bölümü AB ülkeleri ile gerçekleşmektedir. Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre 2021 yılında Türkiye'nin en çok ihracat yaptığı ülke yüzde 12,4 ile Almanya’dır. İlk dörtte yer alan diğer iki Avrupa ülkesi Fransa ve Hollanda ise toplam yüzde 10,1’u kapsıyor. Bu nedenle, Türkiye’nin, Avrupa Yeşil Mutabakatı ile kısa zaman içerisinde tüm ithalat ve ihracat faaliyetlerini yeni bir uluslararası ticaret sistemi içerisinde gerçekleştirmeyi planlayan AB ile olan ilişkilerini güçlü ve sürdürülebilir tutmak için mutabakatı iyi ve doğru okuması gerekmektedir.

Yeşil Mutabakatı Türkiye İhracatını Nasıl Etkiler?

Karbon salınımını önlemek için getirilecek ilk kural buna yüksek derecede sebebiyet veren üretim alanlarının daraltılmasıdır. Yani yüksek enerji gerektiren sektörler etkilenmektedir. Buna karşılık olarak Avrupa Komisyonu’nun öngörüsü 2030 yılına kadar sınırda karbon kaçağının bazı üretim alanlarında yaşanabileceğidir. Bu alanlar ise maden kömürü, demir-çelik, alüminyum ve çimento, tekstil, kimyasal maddeler, sentetik kauçuk, cam ve cam ürünleri, seramik eşya, kağıt hamuru ile beraber bazı tarım ürünleridir.

Firmalar bireysel yatırımlar ile üretim alanlarında karbon salımını azaltacak adımlar atarak yeni sisteme daha kolay uyum sağlayabilirler. Salınımı azaltacak yatırımlar, diğer enerji çeşitlerini kullanmayı amaçllayan yatırımlar, üretim alanlarında elektrikli araçların kullanılması gibi farklı adımlar firmaların uyum sağlamasını kolaylaştıracaktır. Fakat bu yatırımların maliyet durumuna bakarsak yüksek ek maliyeti olduğu da görülmektedir.

Türk Sanayicileri ve İş İnsanları Derneği’nin yayınladığı “Ekonomik Göstergeler Merceğinden Yeni İklim Rejimi Raporu” ihracatta çıkan ek maliyetleri şöyle belirtmiştir:

1. Avrupa Birliğindeki ton başına karbon fiyatının 30 avro olması durumunda, sınırda karbon faturası Türkiye’nin üretim alanından kaynaklanan, ödemesi gereken karbon ücreti 478 milyon avro. Üretimde kullanılan diğer mallar da eklendiğinde ise bu ücret 1085 milyon avroya çıkmaktadır.             
2. AB’de Sınırda Karbon Düzenlemesi (SKD) ile beraber karbon fiyatının 50 avro olması durumunda nihai mallar kaynaklı oluşan emisyonlar 797 milyon avrodur. Üretimde kullanılan diğer mallar da eklendiğinde bu ücret 1809 milyon avroya çıkmaktadır.
3. İhracatçı firmaların bu durumları hesaba katmayıp karbon üretmeyi sürdürdükleri durumunda ödeyecekleri ek miktar (karbon ücretinin ton başına 30 ya da 50 avro olmasına bağlı olarak):

• Çimento sanayiinde yüzde 13,2-22
• Demir Çelik’te yüzde 1,7- 2,8
• Kimya sanayiinde yüzde 1,1-1,9
• Otomotiv’de ise yüzde 0,7- 1,2 olarak hesaplanıyor.

Yeşil Mutabakat Çalışma Grubu'nun çalışma esasları için yönergesi

Türkiye’nin dikkate alması gereken adımlar AB pazarında rekabetçiliğini sürdürmesi ve ilerletmesidir. Doğru adımlar atıldığı sürece pazardaki payını artırması mümkündür. Bunu destekleme amaçlı Ticaret Bakanlığı önderliğinde Çalışma Grubu oluşturulmuş olup kapsamlı bir "Yeşil Mutabakat Eylem Planı" hazırlanmıştır. Bu plan Türkiye’nin daha önceki amaç ve hedefi doğrultusunda ilerlemeyi amaçlayan bir plandır. Bu, kaynakları verimli kullanarak, ekolojik kıtlıkları azaltmayı amaçlayan ve çevrenin düzenini bozmadan sürdürülebilirliği hedefleyen bir plandır.

İlk etapta Eylem Planı ekibi, Sınırda Karbon Düzenlemesi (SKD) sisteminin ihracatçı firmalara yarattığı ters etkilerinden dolayı firmlarla özel olarak ilgilenip bu etkileri ortadan kaldırmayı amaçlıyor.

Yönergenin kabulü sonrasında kullanımdan sonra imha süreci yerine dönüşümü, bu dönüşümü destekleyen yatırımlar, çevre dostu enerji, ulaşım kullanımı, sürdürülebilir tarım, çelik, tekstil, alüminyum, çimento gibi endüstri alanlarda gereksinimlere göre uzmanlaşmış çalışma ekipleri kurulacak ve ilgili eylemlerin gerçekleşmesi için çalışmalar başlatılacaktır. Daha sonra da proje önerileri, finansman ve mevzuat ihtiyaçları belirlenecektir.

Tüm dünyadaki ithalatçı ve ihracatçılara doğrudan ulaşmak TradeAtlas ile çok kolay! TradeAtlas, dünyada yer alan 230’dan fazla ülkede 20 milyon ithalatçı firmaya ait 1,8 milyar konşimento ve sevkiyat detayı verisini barındıran, global bir ithalatçı ve ihracatçı arama motorudur. TradeAtlas, global ticaretin daha önemli bir parçası olma yolunda adımlar atmanıza eşlik etmek üzere yanınızda! Dijitalleşen dünyanın gerisinde kalmayıp global ekosistemin bir parçası olmak için buraya tıklayarak ücretsiz kaydolabilir ve arama yapabilirsiniz.